Aan het woord is Lieven Janssens, algemeen coördinator van het Expertisecentrum voor Maatschappelijke Bestuurskunde aan de Universiteit Antwerpen. Dit expertisecentrum ondersteunt via wetenschappelijk onderzoek beleidsmakers en publieke organisaties bij het verbeteren van bestuurspraktijken, het uitwerken van innovatieve oplossingen voor complexe maatschappelijke uitdagingen en het versterken van maatschappelijke impact. Maar Lieven spreekt ook vanuit een jarenlange praktijkervaring als burgemeester van Vorselaar. Zijn visie: we moeten slimmer en collectiever met ruimte omgaan en evolueren naar meer ‘eigenaarschap’ voor die collectief benutte ruimte in plaats van louter individuele eigendom.
De huidige context van socio-demografische veranderingen, economische grenzen, uitdagingen op vlak van zorg, en de nood aan duurzaamheid dwingen ons om fundamenteel anders te denken over het concept ‘eigendom’. “We leven langer, moeten met meer mensen huisvesting vinden, en we moeten voor een beperkte open ruimte keuzes maken. Tegelijkertijd zijn de middelen beperkt en moeten we met minder middelen meer doen. Dat is een ferme beleidsuitdaging voor lokale besturen,” stelt Lieven vast.
Hij pleit voor innovatieve modellen van mede-eigenaarschap, waarbij collectief beheer en gedeelde verantwoordelijkheid centraal staan. “Denk aan coöperatieve formules en nieuwe financiële modellen die het mogelijk maken om gebouwen en ruimte samen te beheren en te onderhouden, mobiliteit en energie te delen, enzoverder” Lieven paste dat principe eerder al in Vorselaar toe in het zogenaamde Dorpsplan.
Lokale besturen spelen hierin een sleutelrol. Enerzijds zouden zij binnen dit kader hun grond- en pandenbeleid moeten herdenken. De herbestemming van bestaande gebouwen heeft voor de gemeenschap op langere termijn een grotere meerwaarde dan de verkoop ervan om de financiën van het bestuur aan te zuiveren. Lieven: “Er is voldoende ruimte en patrimonium, maar we moeten er slimmer, collectiever en regeneratief mee omgaan. Lokale besturen moeten hun rol als regisseur opnemen, niet alleen om te vergunnen en te plannen, maar ook om dus een actief grond- en pandenbeleid te voeren. Dat vraagt bestuurskracht en het versterken van capaciteit, zowel kwantitatief als kwalitatief. Op dit moment hebben gemeenten dat onvoldoende, zo bleek ook in het boek Toekomstvisie op het lokaal en binnenlands bestuur dat ik samen met mijn collega-prof. emeritus Filip De Rynck schreef in opdracht van de Vlaamse regering.”
