De Tijd publiceerde in zijn papieren editie van 3 juli 2025 dit opiniestuk van Gaëtan Hannecart, uitvoerend voorzitter bij Matexi.
De kwestie: Het aantal huishoudens dat zich een nieuwbouwwoning kan veroorloven, is in vier jaar gehalveerd.
Volgens de recentste Nieuwbouwbarometer is het aantal Belgische gezinnen dat zich een nieuwbouwwoning kan veroorloven in vier jaar niet zomaar gedaald, maar gehalveerd. Dat komt deels door de stijgende bouwkosten en rentes, waarop we geen controle hebben. Maar we mogen niet blind zijn voor wat we wél kunnen bepalen. De trage en onzekere vergunningstrajecten en de onevenwichtige fiscaliteit wegen nodeloos zwaar op de woningmarkt. Dat is geen onvermijdelijke evolutie, maar een gevolg van keuzes, of van het uitblijven ervan.
Met een historische woningnood, een verouderd en onaangepast patrimonium en toenemende demografische druk vernauwt de toegang tot kwalitatieve woningen zienderogen. Dat raakt de volledige woonmarkt. Een gezonde woningmarkt werkt als een omgekeerde stoelendans, waar bij elke ronde een betere stoel bij wordt geplaatst. Starters huren of kopen klein, om daarna door te schuiven naar gezinswoningen. Ouderen verlaten gezinswoningen om compacter te wonen. Elke verhuisbeweging brengt zuurstof en leidt binnen het jaar tot vijf bijkomende verhuisbewegingen, waarbij gezinnen beter aangepaste woningen kunnen betrekken.
Die dans stokt evenwel. Omdat minder aangepaste woningen worden geproduceerd, beweegt de markt niet meer. Iedereen blijft zitten waar hij zit, vast in een systeem dat niet meer werkt.
Woonprojecten lopen vast in jarenlange procedures, ondoorgrondelijke regelgeving en eindeloze bezwaren. Elke maand vertraging betekent dat honderden gezinnen zonder toekomstperspectief zitten. Door die onzekerheid worden sommige vergunningsaanvragen niet langer ingediend, omdat projecten een te groot risico inhouden of gewoon economisch niet meer haalbaar zijn. Ons vergunningenbeleid is niet traag, het valt stil. Kijk maar naar de Vlaamse architecten: 51% van hen kreeg minder opdrachten in de tweede helft van 2024.
Tegelijk stapelen de grond- en registratierechten, de erfbelasting en de btw zich op en maken ze bouwen en kopen duurder dan nodig. Stedelijke verdichting en energiezuinige nieuwbouw worden fiscaal bestraft, terwijl we elke hefboom naar meer, betere en compactere woningen in dorps- en stadskernen nodig hebben.
De gevolgen? Nieuwbouw wordt duurder, kopen wordt moeilijker, de druk op de huurmarkt neemt toe en almaar meer gezinnen vallen uit de boot. Over het doel is iedereen het gelukkig eens: voor iedereen een warme thuis in een aangename omgeving. Maar daarvoor moeten we duidelijke keuzes durven te maken.
Nieuwbouw wordt duurder, kopen wordt moeilijker, de druk op de huurmarkt neemt toe en almaar meer gezinnen vallen uit de boot.
We moeten versnellen waar we vertragen en vergunningen afleveren in plaats van ze te bevriezen. Een vlotte vergunningsprocedure is een basisvoorwaarde voor meer betaalbare, aangepaste, kwalitatieve en energiezuinige woningen voor alle huishoudens in ons land. Helaas zal het tijd vergen om de gordiaanse knoop van de vergunningsprocessen te ontwarren.
Fiscaal bijsturen kan wél snel. Er is nood aan een eenvoudige vastgoedfiscaliteit met een uniform btw-tarief en uniforme registratierechten. Dat zijn geen cadeaus aan projectontwikkelaars. Het is beleid met het oog op doorstroming, inclusie, hergebruik en betaalbaarheid. Het is beleid dat elk gezin toelaat de meest aangepaste keuze te maken op basis van zijn specifieke situatie en middelen, vanzelfsprekend met ondersteuning voor de meest behoeftigen.
Nu geen keuzes maken is kiezen voor stilstand, voor uitsluiting en voor een woonmarkt die nog verder vastloopt. Laat ons alle hefbomen die we in handen hebben gebruiken. Geen mirakels of grootse plannen, maar duidelijke keuzes maken en samenwerken – elk vanuit de eigen expertise. Dat volstaat ruimschoots.
De conclusie: Als we willen vermijden dat meer gezinnen uit de boot vallen, moeten vergunningen sneller afgeleverd worden en moet fiscaal worden bijgestuurd.
